WHO vui mừng khi Việt Nam nắm bắt được cơ hội lịch sử
Ngày 14/6/2025, Quốc hội Việt Nam thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) sửa đổi với tỷ lệ đồng thuận cao (93,72%). Luật chính thức áp dụng lộ trình tăng thuế đối với rượu bia, thuốc lá và lần đầu tiên đưa nước giải khát có đường vào diện chịu thuế từ năm 2026 đến 2031.
Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện của WHO tại Việt Nam, đã chúc mừng Việt Nam về quyết định quan trọng này. Nữ tiến sĩ cho rằng đây là quyết định góp phần xây dựng một đất nước khỏe mạnh và thịnh vượng hơn.
“WHO rất vui mừng khi các nhà lập pháp Việt Nam đã nắm bắt cơ hội lịch sử ngày hôm nay để đạt được mục tiêu 'cùng thắng' là giảm tiêu thụ thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường - và do đó giảm tác hại và chi phí y tế trong nhiều thập kỷ tới - đồng thời tạo thêm ngân sách cho các ưu tiên chính của Chính phủ. Giảm tiêu thụ các sản phẩm không lành mạnh sẽ cải thiện sức khỏe của người dân và qua đó, cải thiện sự tham gia sản xuất và năng suất của lực lượng lao động”, tiến sĩ Pratt nói.
Tiến sĩ Angela Pratt (Ảnh: Nhật Bắc)
Tại Việt Nam, tỷ lệ người hút thuốc, tiêu thụ rượu bia ở mức cao. Cùng với đó, mức tiêu thụ đồ uống có đường tăng nhanh, bao gồm cả ở giới trẻ, là mối đe dọa đối với cả sức khỏe và tăng trưởng kinh tế của quốc gia.
“WHO chúc mừng các nhà lập pháp đã cân nhắc kỹ lưỡng và bỏ phiếu vì sức khỏe của người dân. Chúng tôi mong muốn tiếp tục hợp tác chặt chẽ vì một Việt Nam an toàn và khỏe mạnh hơn”, tiến sĩ Pratt cho biết.
Bước ngoặt lịch sử trong phòng chống bệnh không lây nhiễm
Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng - Trung tâm oxy cao áp thuộc Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga (Bộ Quốc phòng) cho biết, tăng thuế đối với rượu bia, thuốc lá, nước ngọt được xem là bước ngoặt lịch sử trong công tác phòng chống bệnh không lây nhiễm (NCDs). Việc làm này mang lại lợi ích cho hàng triệu người dân, đồng thời giúp giảm gánh nặng y tế và tăng cường nguồn lực phát triển bền vững.
Theo bác sĩ Hoàng, các bệnh NCDs như tim mạch, ung thư, đái tháo đường và bệnh hô hấp mạn tính hiện gây ra gần 80% số ca tử vong hằng năm và chiếm 73,7% tổng gánh nặng bệnh tật tại Việt Nam. Đáng chú ý, tỷ lệ mắc bệnh đang trẻ hóa, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất lao động và tăng trưởng kinh tế.
Nguyên nhân chủ yếu đến từ hành vi tiêu dùng có hại. Cụ thể, 77% nam giới có sử dụng rượu bia, thuộc nhóm quốc gia có tỷ lệ hút thuốc lá ở mức cao nhất thế giới và lượng tiêu thụ nước ngọt tăng gấp 4 lần trong 15 năm, bác sĩ Hoàng thông tin. Trong khi đó, hệ thống y tế dự phòng chưa đủ năng lực đối phó xu hướng dịch tễ mới, đòi hỏi chính sách can thiệp mạnh như tăng thuế TTĐB.
Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng (ảnh BSCC).
Theo bác sĩ Hoàng, tác hại của rượu, bia, thuốc lá, đồ uống có đường là rất lớn, cụ thể:
- Rượu bia: Gây tổn thương gan, tim mạch, tụy, thần kinh, làm tăng nguy cơ tai nạn, tiểu đường, rối loạn tâm thần.
- Thuốc lá: Gồm 7.000 chất độc, trong đó 69 chất gây ung thư. Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi, phổi tắc nghẽn mạn tính và nhiều bệnh mạn tính khác.
- Đồ uống có đường: Dẫn tới thừa cân, béo phì, tiểu đường, rối loạn chuyển hóa, sâu răng và dinh dưỡng kém ở trẻ nhỏ.
Luật sửa đổi lần này áp dụng cơ chế thuế hỗn hợp (vừa theo tỷ lệ, vừa tuyệt đối) đối với thuốc lá, nhằm ngăn hành vi chuyển sang sản phẩm giá rẻ. Nước giải khát có đường (hàm lượng trên 5g/100ml) cũng được bổ sung vào danh sách chịu thuế.
Chính sách được thiết kế theo lộ trình giãn đến 2031, giúp giảm tác động đột ngột với doanh nghiệp và người tiêu dùng, đồng thời định hướng sản xuất và tiêu dùng lành mạnh hơn, bác sĩ Hoàng nói.
Căn cứ khoa học và kinh nghiệm thế giới
Bác sĩ Hoàng cho hay, WHO và Ngân hàng Thế giới (WB) đánh giá thuế sức khỏe là giải pháp "Best Buys", mang lại lợi ích kép về sức khỏe và kinh tế. Theo nguyên lý kinh tế học sức khỏe, tăng giá sản phẩm gây hại làm giảm tiêu dùng, đặc biệt hiệu quả với nhóm thanh thiếu niên và người thu nhập thấp.
Các quốc gia như Mexico, Anh, Úc, Lithuania, Thái Lan đã chứng minh hiệu quả vượt trội của thuế đối với nước ngọt, rượu bia và thuốc lá: từ giảm tỷ lệ tiêu thụ, ngăn ngừa bệnh tật đến tiết kiệm chi phí và tăng nguồn thu cho y tế công cộng.
Luật Thuế TTĐB sửa đổi là bước đột phá chiến lược nhằm giảm tiêu thụ sản phẩm gây hại, giảm bệnh tật, tiết kiệm chi phí y tế và thúc đẩy phát triển bền vững. Chính sách này thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ.
In bài viết